“Eenieder heeft het recht op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie”. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is zonneklaar: het recht op privacy is een universeel gegeven voor iedereen. Maar waarom is privacy eigenlijk zo belangrijk geworden in het digitale tijdperk? Naar aanleiding van Privacy Day op 28 januari gaan we graag eens dieper in op het topic ‘online privacy’. Wat is het belang van privacy? En hoe kan je jouw privacy versterken?
We know where you are
Terwijl we over de autosnelweg rijden, wordt onze nummerplaat opgepikt door ANPR-camera’s. In de stad worden we – zonder dat we het zelf beseffen – voortdurend gefilmd, zowel door camera’s van de politie als van privé-organisaties en -personen. Onze e-mails worden gefilterd op bepaalde woorden, zodat bedrijven ons publiciteit kunnen sturen. Supermarkten houden nauwgezet bij wat we kopen, hoe vaak we het kopen en wanneer we het kopen. Ons patiëntendossier kan met één druk op een knop gedeeld worden onder dokters en zorgverstrekkers, inclusief alle medische beelden die van ons gemaakt zijn.
“We know where you are. We know where you've been. We can more or less know what you're thinking about.”
En zo zijn er nog tientallen voorbeelden te verzinnen. Zeker sinds de digitale revolutie lijkt online privacy een uitgehold begrip te zijn geworden. Google en Facebook weten perfect waar we op elk ogenblik zijn, hoeveel tijd we in een bepaald restaurant doorbrengen, wie onze vrienden zijn, welke films we hebben bekeken en welke muziek we goed vinden. Voormalig Google-CEO Eric Schmidt heeft het in een interview ooit letterlijk gezegd: “We know where you are. We know where you've been. We can more or less know what you're thinking about.” De bedoeling van de verzamelwoede van de internetbedrijven is niet moeilijk te vinden: al onze data wordt minutieus verzameld, geanalyseerd, geprofileerd en daarna doorverkocht. En lang niet alleen door Google en Facebook.
Het belang van privacy
Soms lijkt het wel alsof we zelf ook almaar meer onverschillig zijn geworden ten opzichte van onze privacy. Hoe vaak horen we geen argumenten als: “Van mij mogen ze alles weten, ik heb niks te verbergen”. Of “Privacy bestaat al lang niet meer”. Dat is een dwaling. Hoe klein ook, je hebt wel degelijk wat te verbergen. Niet alles van wat we doen of denken, willen we zomaar met iedereen delen. En het is niet omdat Google en co. altijd weten waar we zijn, dat digitale privacy plots niet meer zou bestaan of het niet meer belangrijk is. Het klopt dat privacy niet altijd absoluut doorslaggevend is. Er zijn situaties te bedenken waarin het recht op privacy ondergeschikt wordt, bijvoorbeeld om levens te redden. Maar laat dat soort van situaties wel absolute uitzonderingen zijn.
Waarom privacy zich soms lastig laat verdedigen? Omdat het een containerbegrip is. Het woord dekt verschillende ladingen en verschilt qua definitie vaak zelfs van mens tot mens. Wat privacy voor persoon A is, is het misschien niet voor persoon B. Toch zijn er wel enkele gemeenschappelijke kenmerken en waarden. Privacy gaat over respect voor de autonomie van het individu. Soms hebben mensen de individuele wens om iets (hun drankgebruik, hun seksuele zeden, hun verleden, hun politieke voorkeur,…) geheim te houden. En als maatschappij zijn we pas écht vrij als die wens kan worden gerespecteerd.
Vrij denken
Privacy vormt zo ook een sleutel tot het vrije denken. Als andere partijen toegang krijgen tot alles wat we zien, horen, voelen, lezen of bekijken, zullen we onszelf censureren. Stel dat je, elke avond voor het slapengaan, graag een stukje Markies De Sade leest. Zou je het fijn vinden als je buur, werkgever of sociaal assistent dit weet? Privacy zorgt ervoor dat er ruimte ontstaat waardoor we volledig onszelf kunnen zijn, zonder de dwang van normen of conventies.
Privacy beschermt ons ook tegen een kwantificerende samenleving, een maatschappij die alles in scores vat. In de Verenigde Staten maken meer en meer rechtbanken gebruik van software die berekent hoe groot de kans is op recidivie. Is die kans groot, wordt een zwaardere gevangenisstraf uitgesproken. Zwarte Amerikanen scoren volgens het systeem systematisch hoger dan blanken. Hoe de algoritmes precies werken, is bedrijfsgeheim. Om een ander voorbeeld te noemen: Chinese burgers krijgen op grond van hun (online) gedrag een score toebedeeld. Hebben ze een slechte score (bijvoorbeeld na een verkeersovertreding of als ze iets gedaan hebben dat het regime niet zint) worden ze uitgesloten van bepaalde jobs, huisvesting of leningen.
Hoe kan je jouw privacy versterken
Naast het feit dat er een sterke wetgeving rond privacy nodig is, kan je zelf enkele zaken doen om je online privacy te verbeteren.
- Sterke wachtwoorden kiezen en ze zo goed mogelijk afschermen is natuurlijk een voor de hand liggende stap.
- Check daarnaast ook zeker je privacy-instellingen voor alle sociale media-platformen die je gebruikt. Dat vergt soms wel wat inspanning. Elk platform (Facebook, Twitter, Instagram…) heeft zijn eigen instellingen en die kunnen wel eens goed verstopt zitten. Via deze instellingen kan je onder andere zelf aangeven wie je posts te zien krijgt en wie je mailadres of telefoonnummer.
- Schakel daarnaast ook zoveel mogelijk alle tracking- en cookie-features uit in je webbrowser. Zo maak je het moeilijker om ‘getrackt’ te worden. Er bestaan zelfs browsers die veel van die privacy-instellingen al proactief inschakelen: Epic, Vivaldi en Firefox zijn prima keuzes als je graag zo veilig mogelijk het web wil afschuimen.
- Gebruik je vaak chat-applicatie? Kies dan voor apps die alle berichten standaard versleutelen (end-to-end-encryptie), denk aan WhatsApp. Wees ten slotte zuinig met het uitdelen van je mailadres of telefoonnummer online.
Je kan dus zeker bepaalde zaken ondernemen om je privacy te beschermen, maar technologie is zo diep in ons leven ingesijpeld (en zo krachtig geworden) dat we het niet meer alleen kunnen. Omdat bepaalde diensten bijvoorbeeld niet meer werken of niet meer beschikbaar zijn als je geen gegevens achterlaat, of simpelweg omdat we als gebruikers niet eens weten dat onze data verzameld wordt.
Privacy en de wetten die privacy beschermen zijn dus – meer dan ooit – heel erg nodig.